تصویر کلان الگوی مصرف انرژی در کشور
بر اساس داده های ترازنامه انرژی که سالیانه توسط وزارت نیرو منتشر می شود[۱]، بیش از نود و هشت درصد تولید انرژی در کشور بر اساس دو حامل اصلی نفت خام و گاز طبیعی میباشد که نسبت آنها در نمودار زیر نشان داده شده است. سهم بقیه حامل های انرژی نظیر ذغال سنگ، هسته ای، خورشیدی، بادی و … حدود ۱٫۲ درصد است.
از نظر مصرف نهایی بخشهای خانگی (۲۹ درصد)، صنعتی (۲۴ درصد) و حمل و نقل (۲۳ درصد) به ترتیب بیشترین میزان مصرف انرژی را دارند و بخش کشاورزی با حدود ۴ درصد کمترین سهم را از مصرف منابع و حامل های انرژی در کشور دارند.
در پژوهشی که بصورت مشترک در دو استارتاپ فراکلود (پلت فرم مدیریت داده های اینترنت اشیا) و انرکوین (پلت فرم مدیریت و بهره وری صنعت انرژی) با همکاری مرکز پردازشهای فوق سریع دانشگاه صنعتی امیرکبیر، انجمن بلاکچین سازمانی و شتاب دهنده انرژی آیتک انجام شده است، تصویر کلانی از جریان تولید، توزیع، تبدیل و مصرف حاملهای انرژی ترسیم شده است که دید جامعی را در خصوص الگوی مصرف منابع و حامل های انرژی در کشور ارایه می دهد. مشاهده می شود که از حدود ۳۹۴ واحد انرژی تولیدی (بر حسب تن معادل نفت خام)، ۱۶۶ واحد (معادل ۴۲ درصد) صادر میشود، ۱۴ درصد با راندمان متوسط ۳۴ درصد به برق تبدیل میشود و مابقی به صورت نفت، بنزین، گاز و سایر حاملهای انرژی در بخش های خانگی، صنعتی، کشاورزی، تجاری و حمل و نقل و یا به عنوان خوراک در صنایع شیمیایی و پتروشیمی به مصرف میرسد. در این بین حدود ۱۰ واحد اختلاف بین آمارهای تولید و مصرف وجود دارد که ظاهرا به دلیل تفاوت در ابزارهای اندازهگیری و تلفات انرژی در طول زنجیره تامین است.
از جمله موضوعاتی که در یک بررسی اجمالی از این تصویر حاصل می شود میزان تلفات بالای انرژی (حدود ۱۰ درصد)، راندمان پایین نیروگاه ها (حدود ۳۵ درصد) و سطح پایین استانداردهای اندازه گیری است که از چالش های مهم در زنجیره تامین انرژی می باشند. همچنین ۹۰ درصد وابستگی سبد انرژی کشور بصورت مستقیم (گاز) و غیرمستقیم (برق) در بخش های خانگی تجاری و صنایع به گاز طبیعی می باشد که بسیار قابل تامل است. وابستگی بالا به گاز طبیعی در حالی است که الگوی مصرف انرژی در کشورهای دیگر از جمله آمریکا که نمایی از آن در ادامه ارایه شده است در مقایسه با ایران بسیار متوازن تر است.
بر اساس جمع بندی انجام شده در این پژوهش، مجموعه چالش های حوزه انرژی را می توان به دو بخش تقسیم کرد: ۱)موضوعاتی که مربوط به بهینه سازی الگوی مصرف و ایجاد توازن در مصرف حامل های انرژی است. ۲)موضوعاتی که مربوط به اندازه گیری و مدیریت زنجیره تامین و ارتقای سطح استانداردها است. طبق بررسی های انجام شده به نظر می رسد که وقوع انقلاب صنعتی چهارم و فناوری های نوین محاسباتی نظیر اینترنت اشیا، کلان داده، بلاکچین و هوش مصنوعی و فعال سازی اکوسیستم استارتاپی جهت بکارگیری الگوهای جدید اقتصادی برای مدیریت تولید، تبدیل و مصرف بهینه منابع و حامل های انرژی می تواند تاثیر بسیاری در مدیریت چالش های این حوزه در هر دو دسته فوق داشته باشد. در ادامه به دو استارتاپ در این حوزه اشاره شده است:
- استارتاپ فراکلود
آنچه که در انقلاب صنعتی چهارم شاهد آن هستیم این است که با افزایش شاخص دیجیتالی شدن جوامع و در دسترس قرار گرفتن دادهها به صورت گسترده، تقاضای روزافزونی برای استفاده از این منابع داده ای در راستای ارایه خدمات هوشمند ایجاد شده است. آنچه که یک خدمت هوشمند را از یک خدمت الکترونیکی متمایز میکند، داده و اطلاعات است. هدف اصلی خدمات الکترونیکی اتوماسیون فرآیندها بوده است که اغلب حجم قابل توجهی از دادهها نیز در آنها تولید و انباشت میشود؛ ولی هدف خدمات هوشمند تبدیل دادهها به خدمت و به عبارت دیگر خلق ارزش افزوده از محل انباشتدادهها است. به منظور شتابدهی به توسعه کاربردهای هوشمند، موضوع مدیریت داده ها به عنوان هدف اصلی در توسعه پلت فرم فراکلود مورد توجه قرار گرفته است. فرآوری داده های صنعت انرژی میتواند نقش موثری در بهینه سازی شبکه و شناسایی و رفع موارد مغایرت و تلفات انرژی داشته باشد.
- استارتاپ انرکوین
سکوی نوآوری باز صنعت انرژی (انرکوین)، پلتفرمی است که در آن سازوکارهایی برای حضور بخش خصوصی به عنوان کنشگر اقتصادی به گونه ای فراهم شده است که امکان ایجاد استارتاپ های مختلف نوآورانه و فناورانه برای بهره برداری از داده های صنعت انرژی و خدمت رسانی به شهروندان در سطح ملی امکان پذیر باشد. این خدمات از یکسو به بخش دولتی ارائه شده و از سوئی دیگر همة شهروندان از آن منتفع خواهند شد. این پلتفرم شامل موجودیت های مختلف از قبیل دولت، بخش خصوصی و شهروندان که دریافت کننده خدماتند می باشد، که در این پلتفرم با یکدیگر تعامل کرده و ارتباط دارند. بروی پلت فرم انرکوین امکان توسعه خدمات و برنامه های کاربردی مختلف در صنعت انرژی امکان پذیر خواهد بود که از جمله آنها می توان به سامانه تخصیص سهمیه، سامانه مدیریت الگوی مصرف، سرویس های اطلاع رسانی، سرویس های مدیریت مصرف انرژی در ساختمان، نظام پاداش بر اساس بهره وری مصرف انرژی، بازار انرژی، سرویس های مرتبط با پرداخت قبوض و … اشاره کرد. هر یک از بازیگران به عنوان یک نهاد دولتی یا بنگاه اقتصادی (یا استارتاپ) میتوانند از طریق واسط های API یا آداپتورهای یکپارچه سازی به لایه سرویس های مشترک پلت فرم دسترسی داشته باشند و به تبادل خدمت با دیگر بازیگران در بخش سرویس های عمودی بپردازند.
- بررسی وضعیت بلوغ فناوری بلاکچین در ۲۰۱۸
- شروع درس کاربرد رایانه و فناوری اطلاعات در مدیریت